Een vreemde taal: naamvallen

Onze eigen taal is soms een vreemde taal voor de native speaker. Zie bijvoorbeeld het artikel ‘Hun doen dat niet…’ In vreemde taal gaat het over vreemde dingen in het Nederlands die nogal eens verwarrend zijn.

Zo is Bij dezen juist ! Je ziet vaak bij deze. Toch is de -n- correct, het gaat namelijk om een naamvalsvorm. Naamvallen zijn vrijwel verdwenen uit het Nederlands (dat is al zo sinds de 17e eeuw!!), in een paar uitdrukkingen komen ze nog voor. Het gevoel voor die naamvallen zijn we dus zo goed als kwijt en dat is de reden voor al die twijfelgevallen die ons dagelijks plagen. Te allen tijden of ten alle tijden, wat is het nou? Hen en hun? Dat is een (zeer geforceerde) naamvalskwestie. Ten en ter, dien en der in ‘ten overstaan van’ ‘ter plekke’ ‘dienovereenkomstig’ ‘derhalve’ … ze komen uit andere tijden en daar horen ze ook thuis! Want:

Geen enkel Nederlands dialect in de zeventiende eeuw had ze (naamvallen) nog. Toch vonden taalkundigen in die tijd dat ze er wel zouden moeten zijn. Onze taal moest een ‘cultuurtaal’ worden, die geschikt was om er gedichten en wetenschappelijke traktaten in te schrijven. Het Latijn had eeuwenlang die functie gehad, en het Latijn kende naamvallen. Dus moest het Nederlands ze ook hebben. In haar boek laat Nicoline Van der Sijs (Taal als mensenwerk) zien dat bij het opstellen van de naamvalsuitgangen goed naar het Hoogduitse voorbeeld gekeken is. Ook het naamvalssysteem van die laatste taal is overigens op de tekentafel ontworpen. “Men vroeg zich niet af of het Nederlands in de praktijk wel naamvallen had. De enige vraag was hoe de rijtjes moesten worden ingevuld.” (Bron: Onze taal)

Ondertussen betekent indien gewoon als, derhalve daarom, ter plekke daar, enz.! En bij dezen is hierbij! ’s Avonds en ’s morgens leveren ook fraaie vindingen op. De apostrof (hangende komma) sticht hier verwarring XXL. Die komma hangt daar omdat er letters zijn weggelaten, de apostrof vervangt ze dus. In dit geval is de weggelaten uit het woord des. En ja hoor: een naamval! Des is de 2e naamval: de zogenaamde bezittelijke vorm. Je kunt het vervangen door van, zoals we ook zeggen in: vanmorgen, vanmiddag enz. Des morgens bekt niet, dat wordt al gauw ‘smorgens’ en volgens de juiste spelling ’s morgens. Je ziet allerhande varianten voorbij komen omdat veel mensen absoluut niet meer weten wat ze met naamvallen aanmoeten, dus maken we er maar wat van… zoals: ‘zondags geopend, s’zondags geopend, ‘szondags geopend, zondag’s geopend, ‘s-zondags geopend, S’ondags geopend (ja hoor!!) en soms toch ook wel: ’s zondags geopend of aan het begin van een zin: ’s Zondags geopend. Over ‘s-Hertogenbosch en ‘s-Gravenhage zullen we dan maar niet meer schrijven, alleen nog spreken.

Scriptor, thuis in onze taal

Volgende keer de foutieve beknopte bijzin: grappig!
Luidkeels het volkslied zingend, stapte Beatrix uit de auto. Nee, deze zin is echt fout! En:
Bijgevoegd ontvangt u het formulier! betekent: U zit in de envelop!

Tags: een vreemde taal, naamvallen in het Nederlands, taalkwesties, taalvragen, Webboulevard online Magazine - Taalstaaltjes